20 fotografii ukazujących jak w ciągu ostatnich 150 lat zmieniło się...Stonehenge

Z cyklu ➤ Historia zaklęta w kilku fotografiach 

Stonehenge - to leżący w południowej Anglii najsłynniejszy europejski kromlech, czyli neolityczny krąg pionowo ustawionych kamieni, służący prastarym ludom  prawdopodobnie za obserwatorium astronomiczne, miejsce kultu, zebrań czy obrządków.

Stonehenge jest też jednym z najbardziej tajemniczych megalitycznych budynków na świecie, wokół którego wyrosło wiele mitów i spekulacji. I choć sprawia wrażenie dziewiczego, nietkniętego od tysięcy lat monumentu, Stonehenge nie zawsze stało niezmiennie, wręcz przeciwnie - nie tylko zmienił się jego kształt, zmieniali się też jego właściciele, a nawet zmieniło się miejsce jego pochodzenia.

Ziemia, na której stoi Stonehenge oraz sam monolit już od czasów średniowiecza znajdowały się w rękach prywatnych, angielskich landlordów - panów ziemskich - jak zresztą niemal wszystkie inne miejsca, budynki czy pomniki przyrody, z których większość z nich w dzisiejszych czasach jest pod specjalistycznym nadzorem państwa.

Na dwóch poniższych fotografiach Stonehenge zostało ujęte z tego samego punktu odniesienia. Zdjęcie pierwsze wykonano w 1877 roku, drugie w 2008. Podobne? Niezupełnie.

fot. 1877 vs 2008

Aż do początku XX wieku nie było niczym niezwykłym organizowanie wspólnych ognisk i biwakowanie bezpośrednio przy kamiennym kręgu. Zwiedzający mieli zwyczaj grawerowania w kamiennych blokach swoich imion i wyznań miłosnych czy zabierania ze sobą na pamiątkę wydłubanych odłamków.

fot. 1877

W 1882 roku weszła w Anglii ustawa o zabytkach starożytnych, która miała zapobiegać zaniedbywaniu ważnych obiektów i miejsc historycznych znajdujących się w rękach prywatnych właścicieli. 

fot. 1885

Już w 1889 roku nowo założone SPAB (The Society for the Protection of Ancient Bulidings) oraz Towarzystwo Stonehenge apelowały, iż monument bez odpowiedniej opieki z zewnątrz popadnie w ruinę. Jednak ówczesny właściciel Sir Edmund Antrobus nie był zainteresowany ani sprzedażą ani ochroną zabytku.

rycina z 1800 roku

Słowa Towarzystwa okazały się prorocze, gdy w ostatnią, niezwykle wietrzną, noc grudnia 1900 roku, dwa kamienne kolosy runęły. Budowa pobliskiej kolei oraz grząski grunt, jaki wytworzył się poprzez napór zwiedzających i mokrą zimę doprowadził do wytworzenia się zapadliska u stóp monumentu.

Rok później pod specjalistycznym nadzorem Towarzystwa Stonehenge i komisji SPAB dokonano pierwszej w historii, choć jeszcze niekompletnej, rekonstrukcji kromlecha. Za pomocą wciągarek upadły blok kamienny podniesiono i ustawiono w jego pierwotnym miejscu.

fot. 1901

W 1902 roku komisja SPAB w obawie o stabilność pozostałych bloków zaleciła wprowadzenie drewnianych podpór oraz zabezpieczenie zabytku za pomocą ogrodzenia. Od zwiedzających zaczęto pobierać opłaty, a na miejscu pojawił się patrol strażników pilnujących porządku.

fot. 1902

21 września 1915 roku Mary Chubb, żona majętnego prawnika Cecila Chubb, wysłała swojego małżonka na aukcję, aby ten wylicytował dla niej komplet nowych mebli. Jakież było jej zdziwienie, gdy mąż zamiast mebli przyniósł dla niej prezent urodzinowy... akt własności Stonehenge.

ogłoszenie aukcyjne z 1915 roku

Po śmierci poprzedniego właściciela zabytek trafił pod młotek, który za £6,600 (w przeliczeniu na dziś niemal £700.000) zakupił pan Chubb. Jak później oświadczył nowy nabywca - kamienny krąg wylicytował pod wpływem impulsu. Jednak za sprawą niezadowolenia żony z nietrafionego prezentu, po trzech latach od zakupu 26 października 1918 roku, ku wielkiej radości Stowarzyszenia Stonehenge i SPAB, Cecil Chubb przekazał kromlech w ręce państwa. 

fot. czasy przed I Wojną Światową vs czasy współczesne 

Druga, tym razem poważniejsza, rekonstrukcja Stonehenge miała miejsce w latach 1919-1929. Pod przewodnictwem Williama Hawleya zaplanowano usadowienie dwóch olbrzymich bloków kamiennych w ich oryginalne miejsca. Pierwszym był upadły kolos z 1900 roku, drugim, leżący od 1797 roku blok znajdujący się w jego sąsiedztwie.

fot. 1919

W dwudziestoleciu międzywojennym Stonehenge był otwarty dla zwiedzających i choć było jasne, że drewniane wsporniki nie przetrwają próby czasu, to do ostatniej - trzeciej rekonstrukcji trzeba było czekać aż do lat 50.

Fot. 1930

Trzecia seria rekonstrukcji Stonehenge miała miejsce w latach 50. ubiegłego wieku i był to zarazem najdokładniejszy projekt renowacji zabytku. 

fot. lata 50. XX wieku 

Powołano trzech wybitnych brytyjskich archeologów - Richarda Atkinsona, Stuarta Piggotta i JFS Stona, którzy w latach 1950-1956 dokonali niezwykłych odkryć nie tylko w samym Stonehenge, ale też w jego obrębie, co rzuciło nowe światło na projekt przebiegu nowej rekonstrukcji.

fot. 1954

W latach 1958 -1964 nie tylko poprawiono pracę rekonstrukcyjną z początku stulecia i lat 20., ale też postawiono pozostałe upadłe bloki i usunięto drewniane wsporniki.

fot. 1958

Dzięki szczegółowym pracom archeologicznym Stonehenge zrekonstruowano tak, że każdy pojedynczy kamień, jaki wchodził w skład kręgu, usytuowano w jego pierwotnym miejscu, dzięki czemu idealnie odtworzono jego pierwotny kształt.

fot. 1958

Po wielkiej rekonstrukcji do zabytku dobudowano i odnowiono inne obiekty tj. centrum dla zwiedzających, parking oraz automat biletowy. W 1986 roku Stonehenge oraz sąsiadujące z nim obszary zostały wpisane do Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO. 

fot. lata 60. XX wieku

Raz do roku, w noc przesilenia letniego 21/22 czerwca, odbywa się w obrębie Stonehenge Summer Solstice, czyli Festiwal Słońca. Rzesze turystów, neopoganów i miłośników kultury starożytnej przybywają na miejsce, by w duchu celtyckich wibracji uczcić wydarzenie najdłuższego dnia w roku.

fot. 1985

Tytułem posiadacza najstarszej fotografii, na której widnieje Stonehenge, może poszczycić się Brian May, gitarzysta zespołu Queen. Zdjęcie zostało wykonane w latach 60. XIX wieku i przedstawia rodzinę muzyka, spędzającą czas wolny u stóp słynnego monolitu.

fot. lata 60. XIX wieku 

Ponad 150 lat później - Brian May pozuje do fotografii w niemal tym samym miejscu, w jakim zostało uchwycone zdjęcie jego dawnych krewnych. 

fot. 2021

Co ciekawe, miejscem powstania słynnego monolitu Stonehenge wcale nie są ziemie Salisbury. Badania, jakie naukowcy przeprowadzi w ostatnich latach, dowodzą, że 5000.letni kamienny krąg pierwotnie stał w zupełnie innym miejscu niż powszechnie sądzono, a mianowicie został zbudowany na wzgórzach Waun Mawn w południowej Walii.

fot. 2021

Nie jest jasne dlaczego, lecz kilka stuleci później od jego powstania, antyczni mieszkańcy Wysp Brytyjskich rozebrani monolit, przetransportowali o ponad 250 km. dalej - w obecne miejsce - i odbudowali w dokładnie ten sam sposób i w tym samym kierunku do słońca jak w uprzedniej lokalizacji. 

W jaki sposób udało się Prabrytyjczykom dokonać transportu tak kolosalnych molochów? Dlaczego musieli go przenieść? Do czego naprawdę służył starożytnym kamienny krąg? Na te pytania nie znamy jeszcze odpowiedzi. Stonehenge jeszcze przez długi czas, a być może na zawsze pozostanie dla nas tajemnicą.

SPODOBAŁ CI SIĘ ARTYKUŁ?

DOŁĄCZ DO NAS NA GRUPIE

W oparciu o;

https://commons.m.wikimedia.org/wiki/File:StonehengeCompare.jpg

https://www.spab.org.uk/about-us

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Stonehenge

https://historicengland.org.uk/images-books/publications/stonehenge-history-in-photographs/

https://www.google.com/amp/s/www.atlasobscura.com/articles/stonehenge-souvenirs.amp

https://www.english-heritage.org.uk/about-us/search-news/stonehenge-sold-100-years-ago/

https://www.english-heritage.org.uk/visit/inspire-me/blog/blog-posts/excavation-restoration-stonehenge-1950s-60s/

https://www.english-heritage.org.uk/visit/inspire-me/blog/blog-posts/stonehenge-early-excavations-restoration/

https://www.google.com/amp/s/www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-9249953/amp/Archaeologists-unearth-remains-stone-circle-Stonehenge.html