Dlaczego Brytyjczycy kochają tatuaże - historia tatuażu na Wyspach Brytyjskich 

Z cyklu ➤ U Źródeł Stereotypów 

Statystyki z 2015 roku wykazały, że co piąty Brytyjczyk jest wytatuowany. Według sondażu internetowego Zensa przeprowadzonego w 2017 roku, aż 27% respondentów uważa przedramię za najlepsze miejsce na tatuaż, natomiast najpopularniejszy jest motyw zwierzęcy, który zaraz po napisach preferuje 16% internautów. 

Nie tylko Brytyjczycy uwielbiają tatuaże, ale tylko Brytyjczycy mają tatuowanie się zapisane w genach oraz w nazwie swojej narodowości - i to dosłownie. 

Etymologia wyrazu "Brytyjczyk" 

Poszukując genezy słowa "Brytyjczyk" musimy przenieść się do czasów starożytnych, a dokładniej rzecz ujmując - czasów sprzed naszej ery.  W tym bowiem okresie odnotowano pierwsze zaczątki ludzkiej cywilizacji na Wyspach Brytyjskich - ludów celtyckich. Celtowie, rzecz jasna, nie byli pierwszymi ludźmi, którzy przybyli do Wielkiej Brytanii. Wyspę zamieszkiwali już ludy, które osiedlili się na niej dużo, dużo wcześniej.

Cetowie zamieszkiwali olbrzymie obszary Europy; przybyli również na Wyspy Brytyjskie, gdzie osiedlili się, tworząc swoistą kulturę. W 325p.n.e, kiedy to Starożytni Grecy, płynąc ku Wyspom Brytyjskim w poszukiwaniu nowych ziem i złóż naturalnych natrafili na dość dziwnych tubylców - wytatuowanych i wymalowanych "dzikusów", którzy określali samych siebie mianem 'Pretanów'. 

Pretani - to w języku celtyckim ludzie wymalowani / wytatuowani. 

Grecy pisząc o swym odkryciu użyli nazwy 'Bretani'. Nie jest do końca jasne dlaczego, choć niektórzy uczeni przypuszczają, że w antycznym greckim alfabecie litera 'P' prawdopodobnie występowała jako 'B'. Starogreckie zapiski o tym wydarzeniu zostały odkryte dużo później, przez co nie jest pewne, kto jest ich autorem. Prawdopodobnie był to Herodotus lub Pytheas z Massalii. 

Nazwa "Bretani" przyjęła się w owych czasach nie tylko w kulturze greckiej. Kilkaset lat później, wraz z napływem Imperium Rzymskiego na wyspy brytyjskie, termin "Bretani" był już doskonale znany i stosowany przez Rzymian. 

Wraz z migracją kolejno przybywających na Wyspy nacji, tj. Rzymian, Wikingów, czy Anglo-Sasów transformacja języka spowodowała, że:

Termin "Bretani" z czasem przeobraził się w dzisiejsze "Britons" czyli Brytyjczycy.  Natomiast "Britain", czyli "Brytania" (od słowa "Britannia") to "Kraina ludzi wymalowanych". 

Jak na Wyspach Brytyjskich robiono pierwsze tatuaże

Na początku naszej ery wraz z napływem Imperium Rzymskiego na tereny Wielkiej Brytanii przybył również nowy język - łacina. 

Najeźdźcy wyparli Celtów z terenów dzisiejszej Anglii i poruszając się na północ starali się również zawładnąć tubylcami z obszarów dzisiejszej Szkocji. Północni Prabrytyjczycy z powodu ich wymalowanego cała zostali nazwani przez Rzymian łacińskim słowem "Picti" co znaczy dokładnie to samo co "Pretani", czyli " lud wymalowany / wytatuowany". Ozdobieni w kolorowe ornamenty na skórze, pradawni Szkoci byli dość porywczym narodem, zawsze gotowym do walki, co zauważył nawet Juliusz Cezar pisząc:

"All Britons paint themselves with woad, which turns the skin a bluish-green colour, hence their appearance is all the more horrific in battle".

"Wszyscy Brytyjczycy malują się tuszem, który nadaje skórze niebieskawo-zielony kolor, stąd ich wygląd w bitwie jest jeszcze bardziej przerażający". 

Zarówno dla Starożytnych Greków, jak i Rzymian, wytatuowani dzikusy byli dość niezwykłym fenomenem i to nie ze względu na malowanie ciała, które było doskonale wszystkim znane, lecz na cel tego zabiegu. 

O ile starożytni Brytyjczycy malowali się dla rozrywki, to inne narody Europy znali ten sposób traktowania ciała jako pewną formę kary, zniewagi. Metoda ta była stosowana do oznaczania więźniów i niewolników. Nawet na innych kontynentach malowanie i tatuowanie się nigdy nie przyjmowało formy bezcelowej, lecz stosowane było jako obrządek religijny, wojenny, inicjacja, lub jako zabieg medyczny w celu nabrania odporności organizmu. 

Pradawni Brytyjczycy wytwarzali tusz używając różnego rodzaju naturalnych składników: liści jarzębiny, kapusty, czy kwiatów. Najpopularniejszą rośliną, która dawała niebieski odcień - indygo, był urzet barwierski, z którego po zmieszaniu z wodą i moczem, i po procesie fermentacji powstawał charakterystyczny proszek - barwnik zwany woad. 

Woad był nierozpuszczalny w wodzie, a nawet w alkoholu. Po kilkakrotnym wcieraniu go w skórę, głęboko się wchłaniał, pozostając na lata niezmywalnym, przez co trudno było określić czy Pretani byli narodem wymalowanym czy już raczej wytatuowanym. 

Popularnymi wzorami na Wyspach były: motywy roślinne, ornamenty związane z cyklem życia i natury, warkocze, supły, węzełki i wszelkie malunki związane z naturą oddziałującą na życie człowieka, ale największą uwagę przywiązywano do motywu zwierząt. Jak pisał Herod z Antiochii:

"The Britons incise on their bodies colored pictures of animals, of which they are very proud".

"Brytyjczycy nacinają na swoich ciałach kolorowe obrazy zwierząt, z których są bardzo dumni".

Brytania stała się sławna w antycznym świecie nie ze względu na bogactwa, jakie posiadała ta północna kraina, a ze względu na jej dość kontrowersyjnych mieszkańców. To właśnie z Wielkiej Brytanii pochodzi tatuowanie się jakie znamy dziś - robione dla przyjemności. 

Tatuaż - skąd ta nazwa

Na przestrzeni wieków Brytania zmieniała swój charakter. Po Imperium Rzymskim przyszedł czas na Wikingów, Anglo-Sasów, z czasem - już niezależna - zjednoczyła się w Wielką Brytanię. Jednak miłość do tatuaży trwała niezmiennie. 

Z okresu średniowiecza najbardziej popularnym obrazem, z jakim możemy utożsamić sobie wymalowanych Brytyjczyków jest film "Braveheart - Waleczne Serce", gdzie wymalowany na niebiesko-biało Szkot, grany przez Mela Gibsona, rusza do boju o wolność swojego narodu. 

W 1577 roku brytyjski żeglarz Martin Frobisher, odkrywając nowo poznane ziemie Ameryki, zauważył, że rdzenni mieszkańcy Nowego Kontynentu mają w zwyczaju malowanie swoich ciał. Zaintrygowany niezwykłym podobieństwem tubylczych zwyczajów do tradycji swojego narodu, porwał trzech Eskimosów, by po przywiezieniu ich do swojej ojczyzny osobiście pokazać królowej Elżbiecie I.

Artysta John White, aby pokazać podobieństwo obu nacji szerszej publiczności, przygotował rysunki przedstawiające mieszkańców Ameryki Północnej.

W 1769 roku kapitan James Cook przebywając na Tahiti zapisał w swoim pamiętniku z podróży nowy termin "tatau".

Tatau - to w języku polinezyjskim tatuaż. Miejscowe ludy określali tym słowem czynność tatuowania się wykonywaną przy użyciu specjalnego, przypominającego grzebyk młotka z igłami . W Wielkiej Brytanii słowo "tatau" przyjęło się jako "tattoo". 

Załoga kapitana Cooka wróciła do ojczyzny z pamiątkowymi tatuażami z Oceanii - temu wydarzeniu przypisuje się początki tatuowania się przez brytyjskich marynarzy. 

Tatuaż - znak szczególny brytyjskich marynarzy i kryminalistów

XVII wiek to początki podbojów Imperium Brytyjskiego, czyli wzmożonych wypraw morskich. Marynarze wypływając na szerokie wody pozostawali na nich nieraz po kilka miesięcy. Po wyjściu na ląd mieli opinię wytatuowanych awanturników i pijaków. 

Popularną praktyką marynarską stało się tatuowanie ciała za pomocą prochu strzelniczego, czasem węgla, które rozcieńczane były w moczu, ślinie czy alkoholu do uzyskania tuszu. Tatuaże były wykonywane prawdopodobnie w celu rozpoznania zwłok w przypadku śmierci na morzu lub na obcym lądzie. Brytyjscy marynarze rozpowszechniali tę praktykę po całym globie. 

Najczęstszymi motywami, którymi żeglarze ozdabiali sobie ciała były nie tylko typowo morskie wizerunki jak: syreny, liny, harpuny czy neptun, ale też sylwetki dziewczyn, symbole państwowe czy motywy religijnie. 

Wiele z nich miało ważne znaczenia tj. każda wytatuowana jaskółka oznaczała przebycie 5,000 mil morskich. Najwięcej symboli miała kotwica, jej podstawowe znaczenie to przebycie Atlantyku, lecz w różnych motywach tj. z sercem, różą, lub kobiecym imieniem znaczyła: lojalność, wierność czy też ukochaną, która "zakotwiczyła" się w sercu marynarza. Natomiast gwiazda oznaczała Gwiazdę Polarną, która była symbolem bezpieczeństwa i nadziei. 

Zaostrzenie prawa w Wielkiej Brytanii w XIX wieku spowodowało przepełnienie rodzimych więzień i zakładów karnych. Aby poradzić sobie z drobnymi przestępcami i rzezimieszkami zdecydowano się na ich deportację na odkryte niedawno ziemie Australii. 

Daleki kilkumiesięczny rejs dawał okazję znudzonym podróżującym do zabawy w tatuowanie się. Wielu z osadzonych posiadało już tatuaż, który nie był niczym niezwykłym w kryminalnym półświatku. Posiadanie tatuaży przez przestępców dawało poczucie przynależności do konkretnej grupy, symbolika również była bardzo bogata. Po przybyciu na ląd niemal każdy brytyjski karany był wydziaranym emigrantem.

Nie jest jednak jasne czy niesławę tatuażom przynieśli żeglarze, kryminaliści czy może obie te "profesje" wzajemnie na siebie wpływając. 

W 1854 roku arystokrata Roger Tichborne zaginął na morzu. Kilkanaście lat później na stypie, po śmierci matki Tichbornów, w londyńskim domu arystokratów pojawił się mężczyzna, który jak twierdził, jest zaginionym krewnym i domagał się spadku. Rodzina, nie dając tak łatwo zmanipulować się oszustowi, wytoczyła przeciw niemu pozew. Na sali sądowej nakazano samozwańczemu krewnemu, aby ten pokazał tatuaż, który uprzednio opisali sędziemu krewni i znajomi zaginionego. Nie mogąc udowodnić znaku szczególnego oszust, o prawdziwym nazwisku Arthur Orton, został skazany na 14 lat więzienia. 

Zdjęcie Rogera Tichbornea (1853) po lewej i zdjęcie Arthura Ortona (1974) po prawej, zostały skalkowane i nałożone na siebie przez obrońców pozwanego, aby udowodnić jego niewinność

To wydarzenie opisywane we wszystkich prasach Wielkiej Brytanii nakłoniło opinię publiczną do nietypowej petycji. Otóż, jak byli przekonani obywatele na Wyspach, tatuować powinno się każde dziecko, aby w przyszłości, w przypadku ewentualnej śmierci na morzu lub obcym lądzie, łatwo można było zidentyfikować zwłoki ofiary. Wielu dorosłych żeglarzy stosowało taką praktykę, jednak nigdy nie przyjęła się ona w przypadku dzieci. 

Tatuaż - moda dla bogatych 

W 1881 roku, 16.letni wówczas przyszły król Wielkiej Brytanii Jerzy V wywołał u swoich rodziców niemały szok, kiedy wrócił z Japonii z czerwono-niebieskim tatuażem smoka na ramieniu. 

Wykonany przez słynnego artystę Jokohamę malunek nie okazał się, ku obawy rodziny królewskiej, skandalem, a wręcz przeciwnie, stał się dla Wielkiej Brytanii symbolicznym przełomem. Tatuaż zmienił swe oblicze i zamiast pokładowych bohomazów stał się dziełem sztuki, które niczym obraz wykonywali tylko najlepsi i utalentowani artyści. Po pokazaniu przez księcia tatuażu na widok publiczny, bogatą elitę Wielkiej Brytanii ogarnęła nowa moda. Każdy arystokrata wiedział, że aby podnieść swój status trzeba wybrać się do Japonii po tatuaż. 

Pod koniec XIX wieku przemysł tatuaży wyrósł jak grzyby po deszczu, rozprzestrzeniając się na całą Europę, USA i resztę świata. Posiadanie tatuażu stało się symbolem statusu społecznego. 

Osobą, która najbardziej wpłynęła na rozwój rynku tatuażowego był Sutherland Macdonald. Ten brytyjski artysta nauczył się sztuki tatuażu pełniąc służbę wojskową. Sukces w branży osiągnął dzięki stanowisku jakie pełnił w Londynie - był kierownikiem ekskluzywnej, modnej w czasach wiktoriańskich, łaźni tureckiej. 

Macdonald zauważył potencjał jaki niesie ze sobą łaźnia - było to jedyne miejsce, gdzie legalne było publiczne eksponowanie półnagich ciał, w związku z czym, była to świetna okazja do splendoru dla właścicieli tatuaży i chwalenia się swoimi malunkami. 

W 1889 roku w oddzielonej części łaźni powstało pierwsze studio tatuażu w Wielkiej Brytanii. Zaprojektowane w orientalno-wiktoriańskim stylu reprezentowało wysoki standard usług.

Reklama pierwszego studia tatuażu, które prowadził Sutherland Macdonald 

Japońskie motywy kusiły bogatych klientów bowiem nawiązywały do stylu bycia króla Jerzego. Macdonald częstował swoich klientów cygarami i alkoholem. Aby zniwelować ból nakłuć, przy zabiegu wcierał w skórę pacjentów kokainę. 

Macdonald zaczynał od projektów typowo orientalnych. Najpopularniejszy był motyw smoka, nie zabrakło jednak form miłosnych, patriotycznych i poetyckich. Wiktoriańskie tatuaże to nieraz kopie słynnych obrazów  przeniesionych na ciało człowieka. 

Tatuaże nie były zarezerwowane tylko dla mężczyzn. W pierwszym studiu tatuażu kobiety również mogły znaleźć coś dla siebie. Popularne były motywy kwiatowe i ornamenty, szczególnie na nadgarstkach, choć nie brakowało i bardziej odważnych pań. 

Artysta skomercjalizował branżę tatuaży, najpierw oferując swe usługi bogatym klientom łaźni, aż dotarł ze swym kunsztem do królów Danii, Norwegii, jak i maharadżów - jego nazwisko stało się znane w całej Europie. 

Macdonald był twórcą słowa "tatuażysta" - "tattooist", co dosłownie znaczy "arytsta tatuażu" od słów "tattoo" i "artist". 

Moda na tatuaże dotarła do Nowego Świata, gdzie klasa średnia naśladowała modę klasy wyższej Europy. 

W 1894 roku Southerland Macdonald, po coraz to większych wymaganiach klientów na coraz to bardziej skomplikowane projekty zaprojektował pierwszą maszynkę do tatuażu. Mógł pochwalić się również nową gamą odcieni tuszu. Jak twierdził, jego tusze zawierały mniej szkodliwego dla zdrowia ołowiu niż te tradycyjne. 

Rok później wynalazek został opatentowany w USA, a dzięki skomercjalizowaniu branży tatuowanie stało się rozrywką dla szerszego grona klientów i świetnie prosperuje aż po dziś dzień. 

Następnym razem, zanim z niesmakiem skomentujemy wydziaranych od stóp po głów Brytyjczyków, pamiętajmy, że jest to ich dziedzictwo, które otrzymali w genach i które noszą z dumą. 

Spodobał Ci się artykuł?

Dołącz do naszej grupy na Facebooku!

W oparciu o :

https://www.bbc.com/future/article/20161110-the-name-for-britain-comes-from-our-ancient-love-of-tattoos

https://www.tattoo.com/blog/ancient-britons-most-recognizable-tattoos-history/

https://www.google.com/amp/s/theconversation.com/amp/how-tattoos-became-fashionable-in-victorian-england-122487

https://en.m.wikipedia.org/wiki/History_of_tattooing

https://www.google.com/amp/s/news.liverpool.ac.uk/2019/12/12/how-tattoos-became-fashionable-in-victorian-england/amp/

https://thedockyard.co.uk/explore/no-1-smithery/tattoo-online-exhibition/